Overview

Nguồn Gốc của Động Lực


  • “Tại sao ta muốn Tiền?“

  • “Tại sao ta muốn Khỏe?“

  • “Tại sao ta muốn Quan Hệ?“

  • “Tại sao ta muốn Kiến Thức?“

  • “Tại sao họ lại muốn Đối Xử Tốt Với Ta?“

  • “Tại sao họ lại muốn Bằng Đại Học?“

  • “Tại sao ta lại Yếu Đuối?“

Đây là Lí do Bài Viết này được Tồn Tại

1. Khái niệm

Dopamine là một hormone “Động Lực“ cho ta sự Phấn Đấu qua các Cơ Chế: Mong Muốn và Sảng Khoái

  • “Mong Muốn“: Aka. Kỳ vọng. Khi ta mong muốn đạt được Phần Thưởng, Động Lực được giải phóng để ta Phấn Đấu — tăng cường Bộ Não

  • “Sảng Khoái“: Aka. Tăng cường Giác Quan. Khi ta đạt được Phần Thưởng, Động Lực được giải phóng Endorphin để ta Sung Sướng — tăng cường Giác Quan

Kết Luận

  • Mong Muốn đạt được Phần Thưởng

  • Sảng Khoái đạt được Phần Thưởng

Điều đó Khiến ta Ham Muốn Phần Thưởng đạt được

2. Quy luật

Dopamine — Động Lực được Giải Phóng khi

  • Kì vọng Phần Thưởng

  • Đạt Phần Thưởng

→ Động Lực đã bắt đầu, khi Chúng Ta đang Kỳ vọng Phần Thưởng

→ Khi Đạt được Phần Thưởng, làm tăng cường Bộ Não hoạt động, kích thích Chúng ta làm tiếp

Cách Ta xác định đâu là Phần Thưởng

Não dựa trên Kí Ức mà xác định, ví dụ:

  • Lần 1: Ta Làm A → Nhận được B
  • Lần 2: Ta Làm A → Vẫn nhận được B
  • Lần 3: Ta Làm A → Tiếp tục nhận được B

Sau vài lần tiếp theo, Não đoán trước: “À, cứ làm là nhận được B”

→ Đây là khởi đầu của “Kỳ Vọng”

Kết Quả

Và thời gian về sau,

  • Não Tổng Hợp những Kí Ức trên
  • Dự Đoán, Kỳ Vọng vè Phần Thưởng tương tự

Cộng thêm, Một cảm xúc Tích Cực (vui, tự hào, được yêu thương, …) cũng đủ để Não đánh dấu là “Phần Thưởng”

Sự Kỳ Vọng ảnh hưởng Dopamine được tiết ra khi Đạt Phần Thưởng

  • Nếu phần thưởng ĐÚNG như kỳ vọng → Dopamine tiết ra vừa Đủ → cảm giác “Trọn Vẹn” → Hành vi kết thúc, Không làm nữa → Để lần sau lặp lại
  • Nếu phần thưởng VƯỢT kỳ vọng → Dopamine tiết ra Mạnh → cảm giác “Phấn Khích”, muốn làm tiếp, suy nghĩ thêm
  • Nếu phần thưởng THẤP hơn kỳ vọng → Dopamine tiết ra Ít → cảm giác “Thiếu”, “chưa đủ”, ”Chán” → Từ bỏ hành vi không hiệu quả, suy nghĩ lại

Kỳ vọng = Phần Thưởng × Công Sức → Tức là kỳ vọng không chỉ phụ thuộc vào phần thưởng, mà còn vào lượng công sức bỏ ra để đạt được nó.

Kỳ VọngPhần ThưởngCông Sức
VƯỢTCaoÍt
ĐÚNGCaoNhiều
ĐÚNGThấpÍt
THẤPThấpNhiều
"Flow" - Bảng so sánh Phần Thưởng xứng đáng hay không?
"Flow" - Bảng so sánh Phần Thưởng xứng đáng hay không?

Tóm Tắt

Nếu Phần thưởng đúng như Kỳ Vọng và bỏ Ra Công Sức Vừa Đủ → Dopamine “tăng đều” → Duy Trì

Nếu Phần thưởng Vượt Kỳ Vọng và Bỏ Ra Công Sức Ít hoặc Vừa Đủ → Dopamine “tăng mạnh” → Tò Mò, Khám Phá thêm

3. Liên Hệ

Khi Một Người đặt Câu hỏi “Tại sao trời mưa?”, làm sao để biết Học Sinh nào nhận được Câu Trả Lời “Đúng như Kỳ Vọng” hay “Vượt Kỳ Vọng”?

  • Nếu Học Sinh đó đã đoán được trước và bỏ ra công sức vừa đủ thì câu trả lời chỉ đúng như kỳ vọng → Dopamine tiết ra vừa đủ → cảm giác “à, đúng rồi” → hài lòng và duy trì.

  • Nếu Học Sinh đó chưa từng biết và bỏ ra công sức ít hoặc vừa đủ thì câu trả lời vượt kỳ vọng → Dopamine tiết ra mạnh → cảm giác “ồ, hay quá!” → muốn tìm hiểu thêm.

4. Kết Luận

  • Nếu phần thưởng ĐÚNG → Lặp lại và không nghĩ gì
  • Nếu phần thưởng CAO → Phấn khích, tăng hoạt động và suy nghĩ tiếp tại sao
  • Nếu phần thưởng THẤP → Thất vọng, từ bỏ và suy nghĩ tiếp cách khác

📖 Nguồn Dẫn Chứng Khoa Học

Bộ Phận của Dopamine và Nguồn gốc của Động Lực

NguồnNội dung chínhLink tham khảo
Foundations of Neuroscience – Michigan State UniversityDopamine được giải phóng từ vùng VTA (ventral tegmental area) và truyền đến nucleus accumbens và vỏ não trước trán qua hai con đường chính: mesolimbic và mesocortical. Đây là trung tâm của hệ thống phần thưởng trong não bộ.Xem tại đây
PubMed Central – Dopamine and MotivationNghiên cứu cho thấy dopamine đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh động lực hành vi thông qua hệ thống phần thưởng. Sự kỳ vọng phần thưởng kích hoạt mạnh mẽ hệ thống dopaminergic, ảnh hưởng đến hành vi hướng mục tiêu.Xem tại đây
PubMed Central – Firing Patterns in Dopamine NeuronsBài viết phân tích cơ chế hoạt động của các neuron dopamine, đặc biệt là kiểu phát xung theo đợt (burst firing), và ảnh hưởng của nó đến cảm giác phần thưởng và động lực.Xem tại đây
Motivational Salience Guides Attention to Valuable and Threatening Stimuli: Evidence from Behavior and Functional Magnetic Resonance ImagingDopamine xác nhận Phần Thưởng nhờ trên Sự Tương Phản và Cảm Xúc chứ không phải mỗi Mong MuốnXem tại đây